Ponad tysiąc osób wzięło udział w tegorocznej Kolumnie Nacjonalistycznej, która od kilku lat towarzyszy Marszowi Niepodległości w Warszawie, gromadząc tłum...
Read More
Obecne tureckie władze odstępują od reform Mustafy Kemala Atatürka, jednak rządzący konserwatyści nie ośmielają się otwarcie zakwestionować przemian politycznych sprzed II Wojny Światowej. Atatürk rozmontowując stare stosunki społeczne z czasu Imperium Osmańskiego uczynił z Turcji nowoczesne państwo, choć można mieć pewne zastrzeżenia co do radykalnych metod zerwania z tradycją.
Wydawnictwo Poznańskie postanowiło wznowić publikację wybitnego orientalisty Jerzego S. Łątki, która ukazała się tym samym po raz pierwszy od blisko trzydziestu lat. Wzrost zainteresowania tematyką turecką w Polsce ma z pewnością związek z popularnością serialu kostiumowego „Wspaniałe stulecie”, poświęconego czasom innego wybitnego tureckiego przywódcy, a więc sułtana Sulejmana Wspaniałego. Autor recenzowanej właśnie książki rok wcześniej opublikował zresztą pracę poświęconą właśnie Sulejmanowi, który doprowadził do największego w dziejach rozkwitu Imperium Osmańskiego. Paradoksalnie to właśnie trzy wieki później narodził się Atatürk, którego podstawowym celem stało się rozmontowanie państwa Osmanów i stworzenie nowoczesnej republiki zrywającej z tradycją kalifatu, a tym samym również z zacofanym już w XIX w. systemem społeczno-gospodarczym osłabiającym pozycję państwa na arenie międzynarodowej.
Łątka opisuje więc nie tylko samą postać Atatürka, poczynając od jego najmłodszych lat, lecz także przedstawia cały kontekst historyczny czasów, w których narodził się późniejszy przywódca Republiki Tureckiej. Możemy więc prześledzić nie tylko kondycję samego Imperium Osmańskiego u kresu jego istnienia i poznać tym samym przyczyny jego niewydolności, ale także przebieg rozkładu państwa osmańskiego. Najwięcej miejsca w pierwszych trzech rozdziałach autor poświęca więc wpierw walkom wewnętrznym w Turcji, następnie konfliktowi z państwami bałkańskimi, I Wojnie Światowej, a na końcu walce o turecką niepodległość już po zakończeniu pierwszego światowego konfliktu. W tym kontekście ciekawa jest zwłaszcza kwestia pragmatycznej współpracy z bolszewicką Rosją. Państwo Włodzimierza Lenina dostarczyło bowiem Turkom broń i amunicję, choć jeszcze w trakcie I Wojny Światowej oba kraje znajdowały się po przeciwnych stronach barykady. Autor „Atatürka. Twórcy nowoczesnej Turcji” podkreśla jednak, że bohater jego książki traktował współpracę z komunistami w ramach interesu narodowego, próbując zakazywać lub kanalizować działalność lokalnych marksistów.
Ostatni rozdział pracy poświęcony jest już reformom przeprowadzonym przez Atatürka po zakończeniu wszelkich konfliktów zbronych, a także jego dość skromnym doświadczeniom z Polakami. Łątka pisze więc przede wszystkim o reformach politycznych i religijnych zrywających z dotychczas znanymi tradycjami. Wynika z nich jednak, że ojciec narodu tureckiego przeprowadzał zmiany zbyt gwałtownie i często brutalnie, co było dodatkowo związane często z jego podejściem do życia, charakterystycznym raczej dla zachodnioeuropejskich liberałów, a nie osób o konserwatywnych przyzwyczajeniach. Trudno nieco zrozumieć umiejscowienie części poświęconej gospodarce, bowiem została ona podporządkowana trzeciemu rozdziałowi czyli „Narodzinom państwa”, choć dotyczyła w większym stopniu lat 30. XX w.
Publikacja jest z pewnością wartościowa, ponieważ przybliża w sposób niezwykle ciekawy postać twórcy obecnej Republiki Tureckiej, która odgrywa obecnie dużo ważniejszą rolę w świecie niż przed II Wojną Światową. Po lekturze książki Łątki pozostaje jednak niedosyt w kwestii reform polityczno-gospodarczych wprowadzonych przez Atatürka jako tureckiego prezydenta. Autor dosyć rozwlekle przedstawił choćby konflikt Turków z Grekami po I Wojnie Światowej, jednak czas pokoju zajął mu już jedynie 35 stron. Niemal nic nie da się w tym kontekście dowiedzieć choćby o ugrupowaniu Atatürka czyli Republikańskiej Partii Ludowej (CHP), która istnieje do dziś i określając siebie jako ugrupowanie socjaldemokratyczne krytykuje konserwatywną politykę obecnego prezydenta Recepa Tayyipa Erdoğana.
Niedociągnięcia nie zmieniają jednak faktu, że turecka historia należy z pewnością do bardzo ciekawych elementów historii świata, a warto poznać ją również z powodu wpływu Turcji na współczesne stosunki międzynarodowe.
M.
